W Gnieźnie na terenie Liceum im Bolesława Chrobrego od stycznia 1950 r. działała tajna organizacja o nazwie "USA - UndergroundScouting Army". Organizacja powstała z inicjatywy Zbigniewa Rożaka, Zygmunta Wiśniewskiego i Stefana Galantowicza. Nazwa organizacji powstała w lutym 1950 r na zebraniu w mieszkaniu Zygmunta Wiśniewskiego. Nazwa USA grupy i dowódcy Zbigniewa Rożaka została spolszczona na PAS (Podziemna Armia Skautowska) formalnie dopiero na zebraniu organizacyjnym we wrześniu na stancji u Józefa Putza.
Organizacja działała w systemie piątkowym. Zaprzysiężeni, prowadzili działalność propagandową ( ulotki ) oraz gromadzili broń i amunicję.
Grupa została rozbita przez UB 30 kwietnia 1951 r. W grupie 20 osób przez 3 miesiące przetrzymywani w pomieszczeniach gnieźnieńskiego UB oraz w gnieźnieńskim więzieniu. Po brutalnym śledztwie przewiezieni zostali do więzienia przy ulicy Młyńskiej w Poznaniu. Zostali skazani przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Poznaniu w październiku i grudniu 1951 r. na bardzo surowe wyroki.
Dowódca Zbigniew Rożak uczeń 10 klasy (Xb) LO skazany na 9 lat.
I z-ca dowódcy (od maja 1950) Włodzimierz Pietrowski dowódca piątki uczeń 10 klasy (Xb) LO skazany na 7 lat.
II z-ca dowódcy (od września 1950) Aleksander „Leszek” Koperski, dowódca piątki po ukończeniu 9 klasy opuścił liceum, skazany na 7,5 roku.
Z-ca dowódcy (do maja 1950) Stefan Galantowicz dowódca piątki po zdaniu tzw. małej matury w liceum, kontynuował naukę w Liceum Hodowlanego w Samostrzelu skazany na 9 lat.
Zygmunt Wiśniewski, dowódca piątki uczeń 9 klasy, skazany na 5 lat.
Benedykt Kłosin, dowódca piątki, uczeń 10 klasy (Xb), skazany na 4 lata. Wyrok odbywał w Jaworznie. Zwolniony z więzienia na podstawie amnestii w 1953 roku.
Gwidon Skrzypiński, skarbnik, po zdaniu małej matury uczył się w Liceum Elektryczno-Mechanicznym we Wrześni skazany na 4 lata.
Bogdan Gruszczyński, dowódca piątki, uczeń 10 klasy (Xa) skazany na 7 lat.
Leon Święciochowski, dowódca piątki uczeń klasy 11 zwolniony po 4 miesięcznym areszcie.
Józef Putz,dowódca piątki uczeń klasy 11, skazany na 2 lata w zawieszeniu, zwolniony po 7 miesięcznym areszcie.
Marian Pic, dowódca piątki, uczeń klasy 11, skazany na 2 lata w zawieszeniu, zwolniony po 7 miesięcznym areszcie.
Zbigniew Babs, (w piątce Gruszczyńskiego) przerwał naukę w 8 klasie, skazany na 2 lata w zawieszeniu, zwolniony po 7 miesięcznym areszcie.
Marian Hoffman,(w dyspozycji Rożka) ukończył 9 klas Liceum Handlowego skazany na 2 lata w zawieszeniu, zwolniony po 6 miesięcznym areszcie.
Ryszard Nowak, uczeń 9 lub 10 klasy, zwolniony po 4 miesięcznym areszcie.
Józef Ogiński, w piątce Gruszczyńskiego, ukończył 9 klasę Gimnazjum Handlowego, skazany na 10 lat więzienia (najwyższy wyrok)
Marcin Rutkiewicz, w piątce Pietrowskiego, po zdaniu małej matury przeniósł się do Technikum Telekomunikacyjnego w Poznaniu, skazany na 4 lata.
Andrzej Smolarz, uczeń 10 klasy, zwolniony po miesiącu aresztu.
Włodzimierz Kaźmierski, sprzedawca w sklepie PSS, skazany na 6 lat.
Bogdan Adamczewski, uczeń ślusarski, Szkoły Zawodowej (III klasa)skazany na 5 lat.
GRUPA ULOTKOWA (powiązana z Bogdanem Gruszczyńskim) wszyscy uczniowie klasy Xa:
Stanisław Elantkowski
Włodzimierz Heleniak
Konrad Knitter
wszyscy po 3 miesięcznym areszcie wydaleni ze szkoły i osadzeni na rokw schronisku dla nieletnich w Poznaniu.
Przez lata narosły legendy na temat działalności PAS Rzeczywiście planowano spalenie bramy triumfalnej wybudowanej z okazji 1-maja w pobliżu cukrowni, w roku 1950. Projektu tego nie wykonano.
Większość z wymienionych z dużymi wyrokami odsiadywało "karę" w więzieniu dla młodocianych więźniów politycznych w Jaworznie. Można o nich poczytać w książce Krzysztofa Szwagrzyka "Jaworzno", wyd. Klin, Wrocław 1999.
W opracowaniu znajduje się monografia o tytule roboczym "Podziemna Armia Skautowska (1950-1951). Organizacja młodzieży Liceum im. Bolesława Chrobrego w Gnieźnie". Można mieć nadzieję, że będzie ona dostępna zainteresowanym tym tematem w przyszłym roku.
|