W Gnieźnie na terenie Liceum im Bolesława Chrobrego od stycznia 1950 r. działała tajna organizacja o nazwie "USA - UndergroundScouting Army". Organizacja powstała z inicjatywy Zbigniewa Rożaka, Zygmunta Wiśniewskiego i Stefana Galantowicza. Nazwa organizacji powstała w lutym 1950 r na zebraniu w mieszkaniu Zygmunta Wiśniewskiego. Nazwa USA grupy i dowódcy Zbigniewa Rożaka została spolszczona na PAS (Podziemna Armia Skautowska) formalnie dopiero na zebraniu organizacyjnym we wrześniu na stancji u Józefa Putza.

Organizacja działała w systemie piątkowym.  Zaprzysiężeni, prowadzili działalność propagandową ( ulotki ) oraz gromadzili broń i amunicję.

Grupa została rozbita przez UB 30 kwietnia 1951 r. W grupie 20 osób przez 3 miesiące przetrzymywani w pomieszczeniach gnieźnieńskiego UB oraz w gnieźnieńskim więzieniu. Po brutalnym śledztwie przewiezieni zostali do więzienia przy ulicy Młyńskiej w Poznaniu. Zostali skazani przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Poznaniu w październiku i grudniu 1951 r. na bardzo surowe wyroki.

Dowódca Zbigniew Rożak uczeń 10 klasy (Xb) LO skazany na 9 lat.

I z-ca dowódcy (od maja 1950) Włodzimierz Pietrowski dowódca piątki uczeń 10 klasy (Xb) LO skazany na 7 lat.

II z-ca dowódcy (od września 1950) Aleksander „Leszek” Koperski, dowódca piątki po ukończeniu 9 klasy opuścił liceum, skazany na 7,5 roku.

Z-ca dowódcy (do maja 1950) Stefan Galantowicz dowódca piątki po zdaniu tzw. małej matury w liceum, kontynuował naukę w Liceum Hodowlanego w Samostrzelu skazany na 9 lat.

Zygmunt Wiśniewski, dowódca piątki uczeń 9 klasy, skazany na 5 lat.

Benedykt Kłosin, dowódca piątki, uczeń 10 klasy (Xb), skazany na 4 lata. Wyrok odbywał w Jaworznie. Zwolniony z więzienia na podstawie amnestii w 1953 roku.

Gwidon Skrzypiński, skarbnik, po zdaniu małej matury uczył się w Liceum Elektryczno-Mechanicznym we Wrześni skazany na 4 lata.

Bogdan Gruszczyński, dowódca piątki, uczeń 10 klasy (Xa) skazany na 7 lat.

Leon Święciochowski, dowódca piątki uczeń klasy 11 zwolniony po 4 miesięcznym areszcie.

Józef Putz,dowódca piątki uczeń klasy 11, skazany na 2 lata w zawieszeniu, zwolniony po 7 miesięcznym areszcie.

Marian Pic, dowódca piątki, uczeń klasy 11, skazany na 2 lata w zawieszeniu, zwolniony po 7 miesięcznym areszcie.

Zbigniew Babs, (w piątce Gruszczyńskiego) przerwał naukę w 8 klasie, skazany na 2 lata w zawieszeniu, zwolniony po 7 miesięcznym areszcie.

Marian Hoffman,(w dyspozycji Rożka) ukończył 9 klas Liceum Handlowego skazany na 2 lata w zawieszeniu, zwolniony po 6 miesięcznym areszcie.

Ryszard Nowak, uczeń 9 lub 10 klasy, zwolniony po 4 miesięcznym areszcie.

Józef Ogiński, w piątce Gruszczyńskiego, ukończył 9 klasę Gimnazjum Handlowego, skazany na 10 lat więzienia (najwyższy wyrok)

Marcin Rutkiewicz, w piątce Pietrowskiego, po zdaniu małej matury przeniósł się do Technikum Telekomunikacyjnego w Poznaniu, skazany na 4 lata.

Andrzej Smolarz, uczeń 10 klasy, zwolniony po miesiącu aresztu.

Włodzimierz Kaźmierski, sprzedawca w sklepie PSS, skazany na 6 lat.

Bogdan Adamczewski, uczeń ślusarski, Szkoły Zawodowej (III klasa)skazany na 5 lat.

GRUPA ULOTKOWA (powiązana z Bogdanem Gruszczyńskim) wszyscy uczniowie klasy Xa:

Stanisław Elantkowski

Włodzimierz Heleniak

Konrad Knitter

 wszyscy po 3 miesięcznym areszcie wydaleni ze szkoły i osadzeni na rok w schronisku dla nieletnich w Poznaniu.

Przez lata narosły legendy na temat działalności PAS Rzeczywiście planowano spalenie bramy triumfalnej wybudowanej z okazji 1-maja w pobliżu cukrowni, w roku 1950. Projektu tego nie wykonano.

Większość z wymienionych z dużymi wyrokami odsiadywało "karę" w więzieniu dla młodocianych więźniów politycznych w Jaworznie. Można o nich poczytać w książce Krzysztofa Szwagrzyka "Jaworzno", wyd. Klin, Wrocław 1999.

       Wspomnienia z tamtych lat o śledztwie, pobycie w gnieźnieńskim UB i w poznańskim więzieniu możemy przeczytać w książce „Niebo za kratami” Mariana Pica.

W opracowaniu znajduje się monografia o tytule roboczym "Podziemna Armia Skautowska (1950-1951). Organizacja młodzieży Liceum im. Bolesława Chrobrego w Gnieźnie". Można mieć nadzieję, że będzie ona dostępna zainteresowanym tym tematem w 2013 roku.

        Prawie pół wieku po uwięzieniu członków PAS, 26 września 1999 roku podczas uroczystości jubileuszu 135 - lecia Gimnazjum i Liceum im. Bolesława Chrobrego w Gnieźnie znów spotkaliśmy się W rocznicowym, wystąpieniu Pani Dyrektor, mgr Bożeny Politowicz, poświęconym losom szkoły i jej wychowankom pojawiły się też treści związane z działalnością PAS -u Ukoronowaniem wspomnień o tej niepokornej młodości było wrę­czenie nam, relegowanym i uwięzionym, dyplomów Honorowych Absolwen­tów Gimnazjum i Liceum im. B Chrobrego. Odebrali je "wypędzeni": Włodek Pietrowski, Leszek Koperski, Włodek Kazimierski, Józef Putz, Włodek Heleniak, Konrad Knitter, Leon Swięciochowski, Marian Pic.

Józef Putz dziękując w imieniu świeżo upieczonych absolwentów - wete­ranów powiedział, że "Warto było żyć, by doczekać takiej chwili". Motyw PAS -u pojawił się również podczas odsłonięcia i poświęcenia tablicy pa­miątkowej, utrwalającej  pamięć relegowanych i uwięzionych.

I tak historia zatoczyła swój fantastyczny krąg. Co wydawało się niemożliwe, stało się rzeczywistością. Przed laty odprawieni z wilczym biletem, teraz świętujemy z Honorowym Dyplomem Absolwenta w ręku.

I to jest ZNAK, że ta Polska, która była marzeniem naszych szcze­nięcych lat, "stała się już" To daje wiarę, że skoro politycznie „wynormalniało” i w innych dziedzinach życia będzie lepiej.

     W epilogu tej  historii dnia 25-06-2001 roku uroczystą mszą św. W Bazylice (ks. Kan. Rubach )

Uczczono   50-tą rocznicęuwięzienia grupy uczniów  z Gimnazjum i Liceum Bolesława Chrobrego  w Gnieźnie. Spotkanie w rest. „Gwarna” było okazją do wspomnień i wzruszeń.

Leszka, wszyscy koledzy niedoli odwiedzili w domu (chory)